نگرانی درباره فشار خون در دوران سالمندی چیزی است که تقریبا همه خانوادهها با آن روبهرو میشوند و کاملا طبیعی است. با بالا رفتن سن رفتار بدن تغییر میکند و خیلیها نمیدانند عدد نرمال دقیقا باید چقدر باشد و از چه سطحی باید نگران شوند. همین موضوع باعث میشود سردرگمی در انتخاب درمان یا حتی اندازهگیری صحیح فشار خون بیشتر شود.
در این مقاله قرار است دقیق و روشن بگوییم فشار خون نرمال برای سن ۵۰ سال، ۶۰ سال، ۶۵ سال، ۷۰ سال و حتی بالاتر چه عددی است و چرا این اعداد با بالا رفتن سن تغییر میکنند. همچنین توضیح میدهیم بالا رفتن فشار خون سالمندان چه علائمی دارد، چه زمانی خطرناک میشود و چگونه میتوان آن را کنترل کرد. با ما همراه باشید.
فشار خون نرمال
فشار خون در سادهترین تعریف یعنی قدرتی که خون هنگام حرکت در رگها ایجاد میکند. وقتی دستگاه فشار خون دو عدد نشان میدهد، عدد بالاتر «سیستولیک» است؛ یعنی فشاری که قلب هنگام پمپاژ خون وارد میکند. عدد پایینتر «دیاستولیک» است؛ یعنی فشاری که خون در زمان استراحت قلب داخل رگها دارد. میتوان این فرایند را مثل یک پمپ آب تصور کرد؛ لحظهای که پمپ کار میکند فشار بالا میرود و زمانی که خاموش است فشار کمتر میشود.¹
اما اینکه بگوییم اندازه فشار خون نرمال برای همه یکسان است گزاره دقیقی نیست. با بالا رفتن سن رگها کمی سفتتر و کمانعطافتر میشوند؛ به همین دلیل طبیعی است که عدد فشار خون سالمندان کمی از افراد جوانتر بالاتر باشد. علاوه بر سن بیماریهای زمینهای، داروها، وزن و حتی سبک زندگی باعث میشود تعریف نرمال در هر فرد متفاوت باشد.
پاورقی¹: American Heart Association – Understanding Blood Pressure Readings
علائم فشار خون بالا چیست؟
هایپرتنشن (Hypertension) معمولا هیچ علامتی ندارد و به همین دلیل از آن بهعنوان قاتل خاموش یاد میشود. بسیاری از افراد تا زمانی که فشار خونشان بسیار بالا نرود، هیچ نشانهای احساس نمیکنند و تنها راه تشخیص، اندازه گیری فشار خون به شکل منظم است.²
با این حال اگر فشار خون بهطور ناگهانی و شدید افزایش پیدا کند ممکن است برخی نشانهها ظاهر شوند، از جمله:
- سردرد شدید و ضربانی
- سرگیجه یا حس عدم تعادل
- تاری دید یا لکههای نورانی
- تهوع یا احساس سنگینی سر
- درد قفسه سینه یا تپش غیرعادی قلب
این علائم معمولا مواقعی دیده میشوند که افزایش فشار خون شدید است و بیمار نیاز به ارزیابی فوری پزشک دارد.
پاورقی²: Mayo Clinic – High blood pressure symptoms & complications
اندازه فشار خون نرمال در سنین مختلف
برای اینکه تصویر دقیقتری از وضعیت سلامت هر فرد ارائه شود، راهنماهای معتبر پزشکی فشار خون را بر اساس دهههای سنی دستهبندی میکنند. دلیلش این است که بدن در هر دوره از زندگی شرایط متفاوتی دارد و عدد نرمال برای یک فرد ۵۰ ساله لزوما همان عددی نیست که برای فرد ۷۵ ساله مناسب است.
این تفکیک ساده به شما کمک میکند بدانید فشار خون ایدئال باید در چه محدودهای باشد و آیا لازم است اقدامی برای کنترل بهتر آن انجام دهید یا خیر. در ادامه بازههای نرمال را به تفکیک سن بررسی میکنیم تا مقایسه و تشخیص آسانتر شود.
فشار خون نرمال افراد بالای 50 سال
در سنین بالای ۵۰ سال فشار خون ایدئال معمولا زیر 130/80 یا همان 13 روی 8 که مصطلح است در نظر گرفته میشود؛ عددی که بیشتر گایدلاینهای معتبر نیز آن را پیشنهاد میکنند. این سن دورهای است که بدن هنوز توانایی خوبی برای کنترل فشار خون دارد، بنابراین اگر در همین زمان مراقبت درستی انجام شود، احتمال بروز و تثبیت فشار خون بالا در سالهای بعد بسیار کمتر میشود.
فعالیت بدنی منظم، تغذیه مناسب و کاهش استرس در همین دهه میتواند از بروز مشکلات قلبی و عروقی در آینده پیشگیری کند و مسیر سالمتری برای سالهای بعد بسازد.
فشار خون مناسب برای افراد بالای ۶۰ سال
در دهه ۶۰ سالگی بازه فشار خون نرمال نسبت به قبل کمی منعطفتر است و معمولا تا حدود 140/90 قابل قبول در نظر گرفته میشود؛ زیرا با افزایش سن و تغییر وضعیت بیولوژیکی بدن تحمل متفاوتی نسبت به فشار خون دارد. با این حال عدد فشار خون نرمال در ۶۰ سالگی برای همه یکسان نیست و شرایط فردی نقش مهمی در تعیین هدف دارد.
برای مثال در افرادی که دیابت، بیماری کلیوی یا سابقه مشکلات قلبی دارند، پزشک معمولا هدف سختگیرانهتری تعیین میکند و توصیه میشود فشار خون تا حد امکان در محدوده پایینتری کنترل شود. بنابراین بهترین عدد فشار خون مرد ۶۰ ساله محدودهای است که با وضعیت سلامت فرد هماهنگ باشد و توسط پزشک تعیین شود.
فشار خون نرمال برای سن 65 سال
فشار خون نرمال برای سن 65 سال معمولا کمتر از 140/90 در نظر گرفته میشود؛ عددی که اغلب از نظر پزشکان محدودهای امن و قابل قبول برای بیشتر افراد این سن است. این مقدار نه خیلی پایین است که باعث ضعف یا سرگیجه شود و نه آنقدر بالا که خطرات قلبی و ریسک گرفتگی عروق را افزایش دهد.
با این حال همچنان تعیین عدد دقیق همیشه باید بر اساس شرایط شخصی بیمار انجام شود. عواملی مثل دیابت، عملکرد کلیه، سابقه قلبی، داروهای مصرفی و حتی توانایی فرد در حفظ تعادل میتواند هدف درمان را تغییر دهد. حتی جالب است بدانید عوارض کم آبی بدن در این سنین مستقیما روی فشار خون اثر دارد؛ به دلیل غلیظ شدن خون و تنگ شدن عروق. به همین جهت بهترین معیار ارزیابی پزشک و تنظیم فشار خون بر اساس وضعیت واقعی بدن بیمار و معاینه بالینی او است، نه صرفا یک عدد ثابت که در گایدلاینها آمده است.
فشار خون نرمال برای سن بالاتر از ۶۵ (فشار خون سن 70 و بالاتر)
فشار خون نرمال افراد بالای 70 سال کمی متفاوت است؛ در این سنین پزشک در تعیین فشار خون مطلوب و هدف کمی منعطفتر میشود و اعدادی را میپذیرد که در افراد جوانتر اساسا فشار خون بالا تلقی میشود. دلیل این موضوع جلوگیری از عوارض درمان تهاجمی است؛ زیرا پایین آوردن شدید فشار خون ممکن است باعث سرگیجه، افت تعادل و افزایش خطر زمین خوردن شود.
به همین دلیل در این بازه سنی اصل مهم درمان شخصیسازیشده است. پزشک باید بین فواید کاهش فشار شریانی و ریسکهای احتمالی تعادل ایجاد کند. هدف نهایی رسیدن به عددی است که هم خطرات قلبی را کم و هم کیفیت زندگی فرد را حفظ کند؛ نه اینکه او را دچار ضعف یا ناپایداری کند. فراموش نکنید که کم اشتهایی در سالمندان به دلیل عدم دریافت پتاسیم و مواد مغذی و کمتحرکی ناشی از کمحالی خود میتواند دلیلی بر تغییرات گسترده فشار خون شود. با کنترل این مواد صد درصد کیفیت زندگی بیمار افزایش پیدا خواهد کرد.
جدول فشار خون نرمال در سنین مختلف
داشتن یک جدول خلاصه کمک میکند با یک نگاه بفهمید عدد فشار خون در بازه مناسب قرار دارد یا خیر. جدول فشار خون نظر به سن زیر دقیقا همین کار را میکند و محدودههای قابل قبول را برای سنین مختلف کنار هم نشان میدهد.
| گروه سنی | محدوده فشار خون نرمال / هدف | توضیح کاربردی |
|---|---|---|
| ۵۰ سال | زیر 130/80 | بدن هنوز انعطافپذیری عروقی بهتری دارد و کنترل دقیقتر توصیه میشود. |
| بالای ۶۰ سال | تا حدود 140/90 قابل قبول | بهدلیل کاهش انعطاف عروقی کمی افزایش فشار خون طبیعی است. |
| ۶۵ سال | معمولا زیر 140/90 | هدف رایج برای بیشتر سالمندان؛ البته بسته به شرایط قابل تنظیم است. |
| ۷۰ سال و بالاتر | بین 140/90 تا 150/90 (بسته به توانایی فرد) | در این سن مهمترین اصل جلوگیری از سرگیجه و افت فشار ناگهانی است. |
جمع بندی
آنچه از این مسیر آموختیم این است که فشار خون فقط یک عدد روی دستگاه نیست؛ مفهومی وابسته به سن، سبک زندگی و وضعیت سلامت هر فرد است. بالا بودن آن همیشه نشانه ندارد و همین موضوع اهمیت چک کردن منظم و توجه به تغییرات کوچک را دوچندان میکند. دانستن حد فشار خون نرمال در هر سن و تنظیم هدف درمانی با کمک پزشک سادهترین راه برای جلوگیری از عوارض جدی، حفظ آرامش خاطر و کمک به سلامت قلب است. اگر مدتی است اندازهگیری فشار خون را پشت گوش انداختهاید، همین حالا فرصت خوبی برای شروع دوباره دارید؛ یک اقدام کوچک اما تاثیری بزرگ در سلامتی امروز و فردایتان. همچنین اگر نیاز به پرستاری سالمندان در منزل دارید، مجموعه سالمند سلامت با نیروهای مجرب آماده خدمترسانی به شما و عزیزانتان هستند.
سوألات رایج
در این بخش به جمعبندی نکات مهم و پاسخ به پرسشهای رایج درباره اینکه فشار خون بالا چند است میپردازیم.
علت فشار خون بالا چیست؟
ترکیبی از عوامل ژنتیک، استرس، رژیم غذایی ناسالم، کمتحرکی، چاقی و بیماریهای زمینهای.
علائم فشار خون بالا چیست؟
اغلب بدون علامت است؛ در افزایش شدید ممکن است سردرد، سرگیجه یا تاری دید ایجاد شود.
فشار خون از چند به بالا خطرناک است؟
عدد ۱۴۰/۹۰ به بالا نیاز به ارزیابی دارد و بالای ۱۸۰/۱۲۰ وضعیت اورژانسی محسوب میشود.
بالاترین فشار خون چه عددی است؟
فشار خون ۱۸۰/۱۲۰ و بیشتر خطرناکترین محدوده است و نیاز به اقدام فوری دارد.
چه کنیم فشار خون نرمال داشته باشیم؟
تغذیه سالم، کاهش نمک، فعالیت بدنی، مدیریت استرس و چک کردن منظم فشار خون بهترین راهکارها هستند.
